Το ΔΕΕ συνεδριάζοντας σε τμήμα μείζονος σύνθεσης την 2 Φεβρουαρίου 2021 αποφάνθηκε στην με αριθμό C-481/2019 αίτηση προδικαστικής αποφάσεως DB κατά Commissione Nazionale per la società e la Borsa (Consob) ότι φυσικό πρόσωπο, σε βάρος του οποίου διενεργείται διοικητική έρευνα για κατάχρηση προνομιακών πληροφοριών, διαθέτει το δικαίωμα σιωπής όταν ενδέχεται από τις απαντήσεις του να προκύψει ευθύνη για παράβαση που τιμωρείται είτε με διοικητικές κυρώσεις ποινικού όμως χαρακτήρα είτε ευθεία ποινική του ευθύνη.

Στην υπό κρίση περτίπτωση τον Μάϊο του 2012 η Εθνική επιτροπή κεφαλαιαγοράς της Ιταλίας (Commissione Nazionale per le Società e la Borsa – άλλως Consob) επέβαλε στον DB για κάποια διοικητική παράβαση σχετικά με κατάχρηση προνομιακών πληροφοριών που είχε λάβει το 2009 χρηματική κύρωση συνολικού ύψους 300.000 ευρώ.

Κληθείς ο ανωτέρω υπό την ιδιότητα του ενημερωμένου για τα πραγματικά περιστατικά προσώπου να παράσχει εξηγήσεις ζήτησε επανειλημμένως την αναβολή της ακρόασης ενώ τελικώς όταν παρουσιάστηκε στην ακρόασή του αρνήθηκε να απαντήσει στις ερωτήσεις που του απηύθυναν. Αποτέλεσμα της άρνησής του αυτής ήταν να του επιβληθεί πρόστιμο ύψους 50.000 ευρώ.

Κατά των κυρώσεων αυτών ο DB άσκησε ανακοπή και μετά την απόρριψή της στράφηκε κατά της απορριπτικής απόφασης ασκώντας αναίρεση ενώπιον του Ανωτάτου Ακυρωτικού Δικαστηρίου (Corte suprema di cassazione). Τελικώς αυτό στις 16.2.2018 έθεσε ενώπιον του Συνταγματικού Δικαστηρίου της Ιταλίας (Corte Costituzionale) παρεμπίπτον ζήτημα συνταγματικότητας σχετικά με διάταξη του Ιταλικού δικαίου βάσει της οποίας και επιβλήθηκε η κύρωση λόγω μη συνεργασίας του προσφεύγοντος. Η εν λόγω διάταξη προέβλεπε την επιβολή κυρώσεων για τη μη εμπρόθεσμη συμμόρφωση προς τα αιτήματα της Εθνικής επιτροπής κεφαλαιαγοράς ή για την πρόκληση καθυστέρησης στην άσκηση των εποπτικών καθηκόντων του φορέα αυτού, ακόμη και εις βάρος του προσώπου στο οποίο αυτή προσάπτει την τέλεση του αδικήματος της κατάχρησης προνομιακών πληροφοριών.

Συγκεκριμένα το Συνταγματικό Δικαστήριο αφού σημείωσε ότι σύμφωνα με το ιταλικό δίκαιο, η κατάχρηση προνομιακών πληροφοριών συνιστά τόσο διοικητική όσο και ποινική παράβαση εν συνεχεία τόνισε ότι η επίμαχη διάταξη θεσπίστηκε σε εκτέλεση υποχρέωσης της χώρας όπως αυτή επιβλήθηκε από την Οδηγία 2003/6/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 28ης Ιανουαρίου 2003, για τις πράξεις προσώπων που κατέχουν εμπιστευτικές πληροφορίες και τις πράξεις χειραγώγησης της αγοράς (κατάχρηση αγοράς) και δη από την παρ. 3 του άρθρου 14 σε συνδυασμό με το άρθρο 30, παρ. 1 στοιχ. βʹ, του κανονισμού (ΕΕ) 596/2014 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 16ης Απριλίου 2014, για την κατάχρηση της αγοράς (κανονισμός για την κατάχρηση της αγοράς) και την κατάργηση της οδηγίας 2003/6 και των οδηγιών της Επιτροπής 2003/124/ΕΚ, 2003/125/ΕΚ και 2004/72/ΕΚ.

Κατόπιν αυτής της διαπίστωσης υπέβαλε ερώτημα στο ΔΕΕ σχετικά με τον συμβατότητα αυτών των διατάξεων με τον Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΧΘΔΕΕ) και, ειδικότερα, με το δικαίωμα σιωπής.

Το ΔΕΕ στην παραπάνω απόφαση του αρχικά αναγνώρισε στα φυσικά πρόσωπα δικαίωμα σιωπής το οποίο και προστατεύεται από τον Χάρτη (ΧΘΔΕΕ) ενώ έκρινε ότι τόσο η Οδηγία 2003/6 όσο και ο Κανονισμός 596/2014 επιτρέπουν στα κράτη μέλη να τηρούν το δικαίωμα αυτό στο πλαίσιο έρευνας διενεργούμενης εις βάρος τέτοιου προσώπου, η οποία μπορεί να έχει ως αποτέλεσμα να στοιχειοθετηθεί η ευθύνη του για παράβαση που τιμωρείται με διοικητικές κυρώσεις ποινικού χαρακτήρα ή η ποινική ευθύνη του.

Εν συνεχεία και λαμβάνοντας υπόψιν τη Νομολογία του ΕΔΔΑ όσον αφορά το δικαίωμα σε δίκαιη δίκη υπογράμμισε ότι το δικαίωμα σιωπής, το οποίο βρίσκεται στο επίκεντρο της έννοιας της δίκαιης δίκης, απαγορεύει, μεταξύ άλλων, την επιβολή κυρώσεων σε κατηγορούμενο φυσικό πρόσωπο λόγω της άρνησής του να παράσχει στην αρμόδια αρχή δυνάμει της άνω οδηγίας ή του κανονισμού απαντήσεις όταν ενδέχεται από αυτές να προκύψει η ποινική ευθύνη ή για παράβαση τιμωρούμενη με διοικητική κύρωση ποινικής φύσεως.

Διευκρίνισε έτσι ότι η σχετική νομολογία που αφορά τις υποχρεώσεις των επιχειρήσεων να παράσχουν, στο πλαίσιο διαδικασιών δυνάμενων να οδηγήσουν στην επιβολή κυρώσεων για αντίθετες προς τον ανταγωνισμό συμπεριφορές, πληροφορίες οι οποίες θα μπορούσαν αργότερα να αξιοποιηθούν προκειμένου να στοιχειοθετηθεί η ευθύνη τους για τέτοιες συμπεριφορές, δεν μπορεί να εφαρμοστεί αναλογικά σε φυσικό πρόσωπο το οποίο κατηγορείται για κατάχρηση προνομιακών πληροφοριών.

Σε κάθε όμως περίπτωση τόνισε πως το δικαίωμα σιωπής δεν μπορεί να δικαιολογήσει κάθε άρνηση συνεργασίας του ενδιαφερόμενου προσώπου με τις αρμόδιες αρχές, όπως η άρνηση εμφάνισης σε ακρόαση οριζόμενη από τις αρχές αυτές ή οι παρελκυστικές μεθοδεύσεις με σκοπό την αναβολή της διεξαγωγής της ακρόασης.

Καταληκτικά το ΔΕΕ επισήμανε ότι τόσο η Οδηγία 2003/6 όσο και ο Κανονισμός 596/2014 ερμηνεύομενα υπό το πρίσμα των άρθρων 47 και 48 του ΧΘΔΕΕ έχουν την έννοια ότι επιτρέπεται στα κράτη μέλη να μην επιβάλλουν κυρώσεις σε φυσικό πρόσωπο το οποίο, στο πλαίσιο έρευνας διενεργούμενης εις βάρος του από την αρμόδια δυνάμει της ως άνω οδηγίας ή του ως άνω κανονισμού αρχή, αρνείται να παράσχει στην αρχή αυτή απαντήσεις από τις οποίες ενδέχεται να προκύψει η ευθύνη του για παράβαση που τιμωρείται με διοικητικές κυρώσεις ποινικού χαρακτήρα ή η ποινική ευθύνη του.